زنانی که سرطان سینه داشته اند ممکن است با مشکلات جنسی مواجه شوند. بدون در نظر گرفتن این که آیا زن جراحی زیبایی را انجام داده است یا خیر، اغلب، نگرانی هایی در مورد تصویر بدنی وجود دارد. بیمار ممکن است تغییراتی  را در عزت نفس جنسی و خودکارآمدی تجربه نماید. شیمی درمانی و درمان هورمونی مکمل می تواند به آتروفی وﻟﻮواژﻳنال همراه با دیس پارونی ناشی از آن و کاهش میل جنسی منجر شود.

تمایلات جنسی برای زنانی که سرطان سینه داشته اند مسئله مهمی است، اما درمان های دارای مقبولیت عام انگشت شماری برای کارآمدی و ایمنی مورد ارزیابی قرار گرفته است. این مقاله به درمان های چند الگویی در دسترسی که ممکن است مفید باشند می پردازند. این درمان ها عبارتند از: دارویی، غیر دارویی و مداخلات روانی- اجتماعی.

درمان های دارویی

درمان های سنتی هورمونی

اغلب، سلول های تومور سرطان سینه دارای هر دو گیرنده های استروژن و پروژسترون هستند. به همین دلیل، درمان جانشینی هورمون در درمان علائم یائسگی منع پزشکی دارد.

در هر حال، برخی از ارائه دهندگان مراقبت سلامت محصولات موضعی خارج از برچسب (تجویز دارو برای هدفی غیر از موارد ذکر شده در برچسب محصول) با جذب پایین استروژن واژنی را تجویز می کنند. در هنگام تجویز موقعیت شخص بیمار بررسی می شود چرا که بعد از امتحان کردن درمان های غیر هورمونی برخی بیماران هم چنان از مشکلات واژنی شکایت دارند. هیچ داده ای که ایمنی دراز مدت آن ها را نشان دهد، وجود ندارد. متخصصین از این نگرانند که مقدار کمی از هورمون ها به جریان عمومی خون راه یابد و فعالیت بازدارنده های آروماتاز را مختل کند. برای زنان مبتلا به سرطان سینه تجویز محصولات موضعی خارج از برچسب با جذب پایین استروژن واژنی مورد تأیید FDA  نمی باشد.

درمان های هورمونی جایگزین

 به این دلیل که درمان های هورمونی برای آتروفی وﻟﻮواژﻳنال در بیماران مبتلا به سرطان سینه توصیه نمی شود، محققان در حال بررسی گزینه های دیگری هستند تا سطوح هورمون ها را بالا نیرد. این مداخلات عبارتند از: تاموکسیفن داخل واژنی و کپسول های اسپمیفن.

دهیدرو اپی آندرسترون (DHEA) تخمک های واژنی امکان دیگری است. در هنگام طرح این مقاله، کارآزمایی این دارو هم چنان در فاز سوم بود و مطالعات برای زنان با سابقه بدخیمی انجام نشده بود. دارو مورد تأیید FDA نیست و تجربی باقی مانده است. در هر حال، مشخص شده است که برخی امید ها در درمان آتروفی مهبلی بدون افزایش سطوح هورمونی وجود دارد. این دارو در درمان اختلال کم کاری میل جنسی نیز مفید است.

مشخص شده است که ژل داخل واژنی بدون افزایش استرادیول در دیس پارونی و خشکی مهبلی مفید است. باید مطالعات بیشتری برای تشخیص مفید بودن این ژل برای زنان مبتلا به سرطان سینه انجام شود. مطالعات انگشت شماری نشان داده اند که درمان آندروژن به طور خاص برای بیماران مبتلا به سرطان پستان مفید است. کارشناسان درباره آروماتیزاسیون آندروژن ها به استروژن نگرانی دارند، از اینرو بایستی تحقیقات بیشتری در این زمینه صورت گیرد. درمان تستوسترون سیستمی برای بیماران سرطان سینه مورد مناقشه باقی می ماند.

ضد افسردگی ها

برخی زنان بازدارنده های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRIs)  را برای گرگرفتگی و سایر نشانه های یائسگی مصرف می کنند. ممکن است این داروها عوارض جانبی منفی بر تمایلات جنسی داشته باشد.

برای برخی زنان، ضد افسردگی بوپروپیون میل و لذت جنسی را افزایش می دهد. اما هنوز این دارو در مورد بیماران مبتلا به سرطان سینه مورد مطالعه قرار نگرفته است و بسیاری از ارائه دهندگان داروهای جنسی آن را تجویز نمی کنند.

برخی تداخلات دارویی میان تاموكسيفن و SSRI های خاص که آنزیم سیتوکروم P450 2D6 (CYP2D6) را بازداری می کند، گزارش شده است. بایستی مطالعات بیشتری در این زمینه انجام پذیرد، اما ارائه دهندگان باید با احتیاط عمل کنند.

مصرف مکمل بازدارنده های فسفودی استراز نوع 5 (PDE5)

تحقیقات مصرف سیلدنافیل را برای ناکارآمدی جنسی ناشی از SSRIs مورد بررسی قرار داده است. در مجموع، داده های مربوط به PDE5s مزایایی را نشان نداده است و مشخص نیست که آیا مصرف آن ها برای بهبود یافتگان از سرطان سینه و افرادی که در خطر ابتلا به این سرطان هستند ایمن است یا خیر.

درمان های تحقیقاتی

PT 141 (برِملانوتايد) که یک داروی غیر هورمونی است برای مصرف زنان غیر یائسه مبتلا به اختلال برانگیختگی جنسی (FSAD) و اختلال کم کاری میل جنسی (HSDD) در حال بررسی است. تاکنون، نتایج امیدبخش هستند. اگر این نتایج تأیید شوند، ممکن است این درمان برای بیماران سرطان سینه مبتلا به ناکارآمدی جنسی مفید باشند.

روش های غیر دارویی

بسیاری از زنان مبتلا به سرطان سینه در می یابند که مرطوب کننده های واژنی غیر هورمونی و روان کننده های بر پایه آب به خشکی ولوار و واژنی و هم چنین به دیس پارونی کمک می کند. این محصولات را می توان بدون نسخه خریداری کرد و مصرف آن ها آسان است و همین آن ها را تبدیل به انتخاب های عمومی و رایج می کند.

برخی محصولات حاوی افزودنی هایی مانند مواد گرمازا، عطرها، رنگ ها و طعم دهنده های مصنوعی هستند. این افزودنی ها می تواند باعث آسیب مخاطی شود که از پیش حساس و ملتهب شده است. ائواع روان کننده ها در دسترس است. روان کننده های بر پایه آب با لاتکس «سازگاری» دارد. محصولات بر پایه روغن های غیرطبیعی گزینه انتخابی دیگری است، اما نباید با کاندوم مصرف شود. دیافراگم ها و سرپوش های ضدبارداری استفاده شود. روغن های طبیعی مانند آواکادو، زیتون، بادام زمینی و ذرت نیز می توانند به عنوان روان کننده استفاده شوند. محصولات «طبیعی» و گیاهی برای برخی زنان مفیدند، گرچه باید با احتیاط مصرق شوند. روان کننده ها و خود- تحریک کننده ها دیگر انتخاب های درمانی هستند.

فعالیت جنسی منظم نیز برای آتروفی واژنی مفید است.

مداخلات روانی- اجتماعی

بسیاری از زوجین بعد از سرطان سینه مشکلات جنسی و ارتباطی را تجربه می کنند. اغلب، یک رویکرد چند الگویی اتخاذ می شود، شامل مشاوره زناشویی، شناختی- رفتاری و مداخلات برای مشکلات خاص مانند مقابله با تغییرات در تصویر بدنی.

مشاوره زناشویی

در بسیاری از مورد ها، مداخلاتی که بر زوجین تمرکز دارند از مداخلاتی که بر زنان به تنهایی تمرکز دارند سودمندتر هستند. برخی مثال ها آموزش تشخیص و درمان سرطان سینه، حمایت دوجانبه، درمان جنسی، کسب مهارت های حل مسئله و  راهبردهای مقابله ای است. تمرکز حسی نیز می تواند مفید باشد، زیرا به زن کمک می کند تا «بدن خود را به جای منبع درد به عنوان منبع لذت بازشناسی کند» و برای احساس رضایت جنسی امکان انتخاب راه های جایگزین را به زنان می دهد. مشاوره زناشویی می تواند به ادراک زن از تصویر بدنی اش نیز کمک نماید، همان طور که پاسخ شریک جنسی به بدن زن می تواند نقش مهمی را بازی کند.

مداخلات فردی برای زن

چندین مطالعه به راه هایی که مشاوره فردی می تواند به زنان میتلا به سرطان سینه کمک کند پرداخته اند. یکی از این مطالعات دریافت که یک مداخله روانی- آموزشی به مشکلات ارتباطی و تعاملی کمک نمود. در مطالعه دیگر، زنانی که در جلسات دو ساعته هفتگی (دو جلسه در هر هفته) شرکت داشتند رضایت جنسی بالاتری را بدون تغییر معنادار در حوزه های صمیمت زناشویی، تصویر بدنی یا ناکارآمدی جنسی، گزارش دادند. محققان پیشنهاد دادند که درگیر کردن شرکای جنسی می تواند نتایج بهتری را به بار بیاورد.

در حال حاضر، محققان در حال بررسی اثربخشی ترکیب درمان شناختی- رفتاری و ورزش بر علائم یائسگی، شامل تصویر بدنی و کارکرد جنسی هستند.

مداخلات مبتنی بر ذهن آگاهی

مراقبه مبتنی بر ذهن آگاهی با گروه های مختلفی مورد ارزیابی قرار گرفته است، اما هنوز هیچ مطالعه ای به بررسی تمایلات جنسی، تصویر بدنی یا مشکلات ارتباطی نپرداخته است. هم چنان، این قبیل مداخلات در مقابله با اضطراب، افسردگی، استرس و خستگی به افراد مبتلا به سرطان های غیراختصاصی کمک می کند. نتایج اولیه ی مطالعه ای نشان داده است که مراقبه ذهن آگاهانه به زنان مبتلا به اختلال برانگیختگی و زنان مبتلا به سرطان زنان کمک کرده است. با وجود این که نتایج امیدوارکننده است، اما هم چنان به شواهد بیش تری جهت بررسی کارکرد جنسی نیاز است.

نتیجه گیری

این بررسی نشان داده است که برای بهبود یافتگان از سرطان سینه که با مشکلات جنسی مواجهند، «.. شواهد برای انواع درمان ها پراکنده است، به ویژه آن هایی که در سطح روانی- اجتماعی قرار دارند.» با این حال، در حال حاضر بسیاری از مطالعات در حال بررسی مداخلات دارویی و روانی- اجتماعی هستند که می تواند به این جمعیت کمک کند. مطالعات بعدی ضرورت دارد.

Michael L. Krychman, MD and Anne Katz, RN, PhD

December 7, 2011 – The Journal of Sexual Medicine

مترجمین: فهیمه موسوی پور. دکتر حسین شاره